Category: Türkçe
Akademik çalışmalarda bir konu üzerinde uğraşırken çalıştıklarınızı yayımlamazsanız ve bu süre zarfında bir başkası aynı şeyleri bulur ve sizden önce yayımlarsa çalışmanız heba olur. Doktora süresince yayın yapmayıp tezine odaklanan birçok öğrencinin doktora tezi bu sebeple reddolmuştur. Çünkü öğrencinin sunduğu çalışmanın zaten yapıldığına, özgünlük taşımadığına hükmedilmiştir. Öğrenci ise yayın yapmadığı için o çalışmayı ilk yaptığını kanıtlama imkanı bulamamıştır. Bu duruma düşmemek için ne yapılabilir?
En bilinen yöntem makale olabilecek en az malzemeyle makale çıkara çıkara ilerlemek. Bu durumda proceeding'leri basılan bir konferansa ya da dergiye göndermeniz gerekli. Ancak değerlendirmeyi yapan hakemlerin her zaman çalışmanızı çalma riski var. 2 yıl boyunca kabul ya da red yanıtı vermeden bekletip aynı çalışmayı kendisi yayınlayan hakemler mevcut. Bu durumun üstesinden gelmek için yaygınca kullanılan yöntem arXiv.org sitesinde çalışmayı yayınlayıp, zaman damgası alıp çalışmayı bir dergiye göndermek. Olası bir çalıntı durumunda "arXiv.org'da tarih yazıyor, benden çaldın" deme imkanınız oluyor. Bazı dergiler arXiv.org'da yayınlanan çalışmaları "zaten yayınlandı" diye kabul etmeyebiliyor, bazıları ise zaten makalede düzeltmeler istediği, arxiv'daki hali değişeceği için sorun etmiyor. arXiv'a bir benzer sistem ise PeerJ Preprints. arXiv referans usülü üye kabul ederken PeerJ Preprints tek seferlik ücretini ödeyen herkese açık.
Bununla birlikte bazen büyük bir şey bulduğunuzu düşündüğünzde ara sonuçları da paylaşmak istemiyorsunuz. Zira o sonuçlara bakarak sonraki adımlarınızı sizden daha hızlı yapacak birileri olabilir. Bu durumda ne yapılabilir? Geçenlerde katıldığım bir konferansta kulak misafiri olduğum bir yöntemi paylaşmak istiyorum. Bir akademisyen, çalışmasını değişmez bir format olan PDF makale haline getirip hash (sha1sum vb) değerini alıyormuş:
# Linux üzerinde
john $ sha1sum project.pdf
bfddb87c9a9e21884837a8fb70e34ca81886eed1
# OSX üzerinde
John-Computer:project john$ openssl sha1 project.pdf
SHA1(project.pdf)= bfddb87c9a9e21884837a8fb70e34ca81886eed1
Bu sha1 komutu project.pdf dosyasını alıyor, hashing algoritması denilen bir şifreleme algoritmasından geçiriyor ve yukarıda görünen karmaşık karakterlerden oluşan metni (hash) ortaya koyuyor. project.pdf'ten bu hash'e tek yönlü bir gidiş var. Hash değerinden project.pdf elde edilemiyor. Başka bir dosyanın sha1'i alındığında aynı hash değeri çıkmıyor. Yani her dosyanın bir hash değeri var diyebiliriz. Teorik olarak çakışma riski olsa da pratikte pek karşılaşılmıyor. Yani aynı hash değerini üretecek farklı bir dosya hazırlamam mümkün değil.
Akademisyen, bu elde ettiği hash değerini Twitter gibi değişmez ve zaman damgası olan bir ortamda paylaşıyor. İleride olursa ki bir başkası bu çalışmayı yaptığını iddia ederse, çalışmasının PDF'ini tweet linkiyle birlikte yayınlıyor. "sha1 hashini aldığınızda bak bu kod çıkıyor, dolayısıyla bu tarihte ben yapmıştım" diyerek iddiasını ispatlamış oluyor. Bu yöntemin geçerliliği nedir bilemiyorum ama bence gayet akla yatkın bir yöntem.
Geçenlerde katıldığım başka bir oturumda ise bir girişim projesini anlatan belgenin çıktısını alıp tarih imza atıp kendinize kargolamanız ama kargo paketini açmamanız fikir mülkiyeti açısından bir ispat olur gibi bir bilgi edinmiştim. Bu yöntemler ve geçerlilik alanı (akademik, girişim fikri vs.) hakkında bilgisi olanların yorumlarını beklerim.